Trong nhiếp ảnh, có những yếu tố kỹ thuật tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại tạo ra khác biệt lớn đến bất ngờ. Một trong số đó chính là khẩu độ – “con mắt” quyết định vẻ đẹp, chiều sâu và cảm xúc của bức ảnh chân dung. Nhiều người mới bắt đầu thường chăm chăm vào hậu kỳ hay chỉ quan tâm đến ISO mà quên mất rằng, chỉ cần biết cách điều chỉnh khẩu độ hợp lý, bạn đã có thể tạo nên những khung hình chân dung nổi bật chủ thể, hậu cảnh tuyệt đẹp.
Thực tế, khẩu độ không chỉ là thông số máy ảnh đơn thuần. Đó là nơi ánh sáng đi qua để tạo nên hình ảnh, là cánh cửa điều khiển độ sâu trường ảnh, là công cụ tạo nên điểm nhấn cho chủ thể. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn khẩu độ trong nhiếp ảnh là gì, và quan trọng hơn – là 5 cách điều chỉnh khẩu giúp những bức ảnh chân dung của bạn đạt đến mức hoàn hảo.
Khẩu độ trong nhiếp ảnh là gì?
Khẩu độ trong nhiếp ảnh, là lỗ mở trong ống kính cho phép ánh sáng đi vào cảm biến máy ảnh. Nó được ký hiệu bằng “f” đi kèm với một con số như f/1.8, f/2.8, f/5.6… Số f càng nhỏ thì khẩu càng lớn và cho phép ánh sáng đi vào nhiều hơn. Ngược lại, số f càng lớn thì khẩu độ càng nhỏ, ánh sáng đi vào càng ít.
Tuy nhiên, khẩu độ không chỉ ảnh hưởng đến độ sáng mà còn tác động trực tiếp đến độ sâu trường ảnh – tức là khoảng cách vùng ảnh được lấy nét. Với khẩu độ lớn (f/1.4 – f/2.8), bạn sẽ có hậu cảnh mờ mịn, chủ thể nổi bật. Ngược lại, khẩu độ nhỏ (f/8 trở lên) sẽ cho ảnh có nhiều chi tiết rõ nét cả ở tiền cảnh lẫn hậu cảnh. Chính vì vậy, điều chỉnh khẩu độ không đơn thuần là một bước kỹ thuật, mà còn là cách để bạn kể chuyện bằng hình ảnh, nhấn nhá cảm xúc, đưa người xem tập trung vào điểm bạn muốn họ chú ý.
5 cách điều chỉnh khẩu độ giúp ảnh chân dung trở nên hoàn hảo
Thứ nhất, sử dụng khẩu độ lớn để làm nổi bật chủ thể. Với ảnh chân dung, yếu tố mấu chốt là làm nổi bật gương mặt hoặc ánh mắt của mẫu. Khi điều chỉnh khẩu độ ở mức lớn như f/1.8 hay f/2.0, hậu cảnh sẽ mờ đi nhờ hiệu ứng bokeh, từ đó tạo nên độ tách nền ấn tượng và làm chủ thể trở nên nổi bật. Điều này đặc biệt hiệu quả khi chụp ngoài trời với nhiều yếu tố gây nhiễu như cây cối, người qua lại hoặc kiến trúc phức tạp.
Thứ hai, kiểm soát độ sâu trường ảnh với khoảng cách lấy nét phù hợp. Dù bạn đã mở khẩu độ rất lớn, nhưng nếu chụp ở khoảng cách quá xa, hiệu ứng xóa phông có thể không rõ rệt. Ngược lại, nếu bạn đến quá gần, chỉ một phần nhỏ gương mặt được lấy nét, phần còn lại sẽ bị mờ. Vì vậy, khi điều chỉnh khẩu độ, hãy tính đến khoảng cách giữa máy ảnh và chủ thể. Để có ảnh chân dung hài hòa, bạn nên giữ khoảng cách vừa phải, kết hợp khẩu độ lớn để vừa đủ mờ nền mà vẫn sắc nét ở các chi tiết cần thiết.
Thứ ba, điều chỉnh khẩu kết hợp tiêu cự để tạo hiệu ứng tối ưu. Một ống kính có tiêu cự dài (ví dụ 85mm hoặc 135mm) kết hợp với khẩu độ mở lớn sẽ giúp tách biệt chủ thể khỏi nền một cách mượt mà và tự nhiên. Đây là công thức kinh điển trong chụp chân dung chuyên nghiệp. Khẩu độ lớn giúp tạo bokeh mềm mại, còn tiêu cự dài giúp làm phẳng phối cảnh, tránh biến dạng gương mặt – điều rất quan trọng trong nhiếp ảnh chân dung.
Thứ tư, tránh mở khẩu quá lớn trong điều kiện ánh sáng mạnh. Một sai lầm phổ biến là luôn dùng khẩu lớn để chụp chân dung mà quên mất ánh sáng môi trường. Nếu bạn chụp ngoài trời vào buổi trưa nắng gắt với f/1.4 mà không có filter ND hoặc ISO quá cao, ảnh có thể bị cháy sáng, mất chi tiết vùng highlight. Trong trường hợp này, bạn nên điều chỉnh khẩu độ về khoảng f/2.8 hoặc f/4 để giảm ánh sáng, đồng thời giữ được hiệu ứng xóa phông vừa phải.
Thứ năm, khai thác khẩu độ nhỏ để chụp nhóm hoặc chân dung. Không phải lúc nào ảnh chân dung cũng cần hậu cảnh mờ. Nếu bạn chụp một nhóm người hoặc muốn làm nổi bật cảnh vật xung quanh (như chụp chân dung du lịch, ảnh kỷ niệm), hãy điều chỉnh khẩu độ về mức f/5.6 đến f/8 để tất cả các yếu tố quan trọng đều được lấy nét. Đây cũng là cách để tạo cảm giác hài hòa và kể chuyện một cách đầy đủ hơn trong khung hình.
Lưu ý khi điều chỉnh khẩu độ để có ảnh chân dung đẹp
Khi sử dụng khẩu độ lớn, hãy đảm bảo điểm lấy nét thật chính xác. Bởi vì ở mức f/1.4 – f/2.0, chỉ cần sai lệch nhỏ cũng khiến toàn bộ gương mặt bị mờ, nhất là nếu máy ảnh lấy nét vào mũi thay vì mắt. Cách tốt nhất là luôn lấy nét vào mắt gần ống kính hơn – đây là nơi truyền tải cảm xúc mạnh nhất trong một bức chân dung.
Ngoài ra, khẩu độ cũng ảnh hưởng đến độ nét toàn khung hình. Nếu ống kính bạn sử dụng không đủ chất lượng, hình ảnh ở khẩu độ lớn nhất có thể bị giảm độ nét hoặc xuất hiện hiện tượng viền tím (chromatic aberration). Trong trường hợp này, hãy giảm khẩu độ xuống khoảng f/2.8 – f/4 để đảm bảo hình ảnh rõ ràng hơn.
Khẩu độ cũng tác động đến ISO và tốc độ màn trập. Nếu bạn mở khẩu lớn nhưng chụp trong điều kiện thiếu sáng mà không có tripod, tốc độ màn trập có thể bị kéo dài khiến ảnh bị rung. Do đó, điều chỉnh khẩu luôn phải đi kèm cân nhắc các thông số khác để đạt được bức ảnh như mong muốn.
Kết luận
Khẩu độ không chỉ là một thông số kỹ thuật, mà giúp vệc điều chỉnh khẩu hợp lý sẽ giúp bạn kiểm soát hậu cảnh, làm nổi bật chủ thể, và thể hiện cảm xúc một cách tinh tế qua từng khung hình. Bằng cách áp dụng linh hoạt 5 mẹo điều chỉnh khẩu được chia sẻ trong bài viết, bạn hoàn toàn có thể tạo nên những bức ảnh chân dung không chỉ đẹp về mặt kỹ thuật mà còn sâu sắc về cảm xúc.
Hãy nhớ rằng, nhiếp ảnh không chỉ là ghi lại hình ảnh – mà là tạo ra những lát cắt thời gian mang đậm dấu ấn cá nhân. Và khẩu độ, nếu biết cách tận dụng, chính là chiếc chìa khóa vàng để mở ra những khung hình đầy mê hoặc ấy.
