Thị trường ảnh cưới Việt Nam đang thực sự xuống dốc?

(Một bài viết từ Bow101)

Theo nghiên cứu thị trường của Bow101 thì hiện nay đa số các freelance chuyên nghiệp và các studio cưới chuyên nghiệp đều bị tụt dốc doanh số đều đặn lên đến 20-30% một năm. Nếu như xưa nay ngành ảnh cưới thường hay đổ thừa cho thị trường cạnh tranh phá giá quá đông thì lý do đó e rằng sẽ bị hời hợt và không còn phù hợp với tình hình hiện nay. Hãy cùng Bow101 phân tích vì sao thị trường cưới đang trên đà tụt dốc nhé.

( Ở trên Bow dùng từ “freelance chuyên nghiệp và studio chuyên nghiệp” để nói đến các freelance và studio đã có thương hiệu và uy tín, doanh thu lớn và ổn định nhiều năm qua để phân biệt với một số người bạn freelance hoặc studio quá non nớt còn đang chụp lai rai. Vì các freelance, studio quá nghiệp dư thì khi hoàn thiện quy trình doanh số chắc chắn sẽ tăng nhưng con số đó không đáng kể với các freelance và studio chuyên nghiệp kia. )

1. THỊ TRƯỜNG BÃO HÒA

Nhiều năm mọi người thường hay đùa rằng thị trường cạnh tranh là do Bow101 đào tạo ra quá nhiều photographer với hơn 5000 học viên khắp cả nước sau 7 năm từ 2012 đến nay thì đó là điều làm cho thị trường bão hòa khi mà chất lượng cũng như số lượng photographer nhảy vào thị trường ngày một đông.

Mặc dù có thể đây không còn là lý do chính như vài năm trước nhưng không thể phủ nhận thị trường cưới tụt dốc là do bão hòa. Bão hòa có nghĩa là nhiều người cùng cung cấp một sản phẩm, một dịch vụ như nhau. Kênh bán hàng giống nhau. Kênh marketing giống nhau. Chất lượng sản phẩm như nhau. Chất lượng hình ảnh và dịch vụ ngày càng cao nhưng lại đồng đều và ít sự chênh lệch về chất lượng ở các phân khúc khách hàng khác nhau.

Có nhiều phương pháp để thoát ra khỏi sự bão hòa của thị trường ví dụ như cải tiến và đột phá về quy trình, công năng, sản phẩm, kênh bán hàng, kênh marketing, văn hóa doanh nghiệp hoặc tăng cường gía trị cam kết, giá trị cốt lỏi đối với khách hàng. Tuy nhiên bản chất của ngành ảnh cưới xưa nay đa số vẫn là copy sao chép mô hình công thức một cách máy móc, làm ăn thì cơ hội ăn xổi ở thì mà ít có sự sáng tạo nên cuối cùng chỉ còn lại một số rất ít các studio và freelance với kiến thức và cách tiếp cận tử tế và khoa học mới thoát ra được thị trường bão hòa này.

Không thể phủ nhận facebook là một kênh bán hàng hiệu quả nhiều năm nay, tuy nhiên việc các studio bị cuốn vào vòng xoay vô tận của Facebook hiện nay để rồi mỗi ngày càng bơm nhiều tiền hơn cho facebook để quy đổi ra đơn hàng mà thiếu sự đầu tư chiến lược bền vững cho branding, marketing ở các kênh bán hàng khác thì việc ngày càng “xa bờ” hơn là điều không thể tránh khỏi.

2. CÔNG NGHỆ VÀ MẠNG XÃ HỘI

Ngày xưa một chiếc máy ảnh ống kính rời thường chỉ dành cho dân đam mê nhiếp ảnh, muốn nghiên cứu về nhiếp ảnh. Họ phải mấtnhiều thời gian để nghiên cứu cách sử dụng máy. Với công nghệ hiện nay một chiếc máy ảnh bán chuyên cũng rất dễ dàng sử dụng với nhiều người, thậm chí nó còn đóng vai trò như một vật trang trí cho giới trẻ. Ai cũng có thể dễ dàng sử dụng chỉ sau vài phút mày mò.

Công nghệ thông tin phát triển chóng mặt mỗi ngày có thể là cơ hội cho nhiều người nhiều ngành nhưng cũng là mối đe dọa cho cho số ngành khác. Thực tế chứng minh công nghệ đã làm thay đổi cuộc chơi thậm chí là xóa sổ nhiều ngành nghề truyền thống. Ở đây Bow muốn nói cụ thể về mảng chụp ảnh cưới Pre-wedding.

Dù người chụp cưới tại Việt Nam có rêu rao rằng chụp ảnh cưới pre-wedding mang ý nghĩa lưu giữ kỉ niệm khoảnh khắc gì ghê gớm đi nữa thì cũng phải tỉnh táo nhìn thẳng vào vấn đề rằng chụp ảnh pre-wedding cũng chủ yếu phục vụ 2 nhu cầu cơ bản là lưu trữ và khoe khoang show off. Trong đó khoe khoang mới là lý do chính.

Mạng xã hội phát triển làm cho người có thể lưu trữ hình ảnh dễ dàng trên điện thoại, trên Facebook và việc chia sẽ khoe khoang show-off trên mạng xã hội càng dễ dàng, tiện lợi và hiệu quả hơn 1 cuốn album cưới.

Công nghệ điện thoại phát triển cũng làm cho nhiếp ảnh truyền thống bị đe dọa. Thời điểm iphone 4 ra đời thì iphone và các hãng điện thoại khác gần như đánh dấu sự xoá sổ các dòng máy ảnh compact – point & shoot mà hộ gia đình nào cũng có. Vậy thì đến thời điểm hôm nay với iphone 7 -8-10-11 chất lượng hình ảnh, sự tiện dụng và chức năng đã được cải thiện đáng kể. Chất lượng ảnh chụp bằng điện thoại hiện nay không chênh lệch quá nhiều so với máy ảnh nếu chỉ tính ở nhu cầu lưu niệm và chia sẽ, show off…

Một số ngành thương mại dịch vụ khác như du lịch cũng làm dịch chuyển một số đối tượng khách hàng chụp ảnh cưới nhất định. Chừng chục năm trước đối với các khách hàng ở phân khúc trung bình việc đi nước ngoài chụp ảnh là điều gì đó xa xỉ thì hiện nay điều đó dễ dàng hơn bao giờ hết. Minh chứng như Vietjetair đưa ra chuyến bay TP.HCM – Osaka Nhật bản chỉ 3,9 triệu khứ hồi. Nếu như chi phí đi chụp một bộ ảnh pre-wedding ở các studio trung bình khá ở tầm giá chừng 20tr thì với số tiền đó họ có nhiều sự lựa chọn như đi du lịch nước ngoài và tự chụp cho nhau bằng điện thoại hoặc thậm chí flycam ….

Vậy nếu như thời điểm viết bài này thị trường mới ra iphone 11 vậy đến khi ra iphone 14-15 gì đó thì liệu ngành chụp ảnh pre-wedding sẽ thay đổi thế nào.

Một cuốn album truyền thống dần đánh mất vai trò của nó do sự trổi dậy của công nghệ và mạng xã hội. Một số studio do Bow101 tư vấn và điều hành thậm chí đã cập nhật công nghệ để khách vừa chụp xong là có website riêng và App điện thoai riêng để chia sẽ. Tuy nhiên với mức giá dành cho phân khúc trung bình khá trở lên thì rất nhiều đối tượng khách hàng tiềm năng dịch chuyển sang dịch vụ thay thế đó là đi du lịch và tự chụp ảnh.

3. VĂN HÓA TẬP QUÁN THAY ĐỔI

Truyền thống văn hóa làng xã Việt Nam xưa nay luôn chú trọng huyết thống và truyền thống gia đình. Trai gái đến tuổi lấy chồng lấy vợ thường bị ông bà cha mẹ thúc ép cưới hỏi để an cư lập nghiệp, sinh con đẻ cái để nối dòng nối dõi. Gái 25 tuổi mà chưa chồng thì bị đánh giá là ế không ai thèm lấy… Đời sống xã hội phát triển khiến người trẻ không còn mang những áp lực đó, mọi người thoáng hơn trong việc cưới trễ cưới muộn hoặc thậm chí họ không có nhu cầu cưới hỏi, sẵn sàng sống độc thân. Người trẻ hiện đại ngày này có tính tự lập cao hơn, ít phụ thuộc vào gia đình. Họ ý thức hơn về môi trường xã hội nên họ cảm thấy áp lực với hôn nhân con cái. Nhiều người sẵn sàng sống độc thân chứ không muốn chịu áp lực về cưới sinh, nuôi dạy con cái trong môi trường bất ổn với thực phẩm, giáo dục, ô nhiễm, nhà cửa bất động sản tăng cao chóng mặt từng ngày… Thậm chí độc thân đang là trào lưu ngày càng phát triển tại Việt Nam. VTV vừa qua có một phóng sự về trào lưu này với nhiều người trẻ thành đạt nhưng chọn sống 1 mình trong các căn hộ vừa phải chứ không chịu về áp lực và gia đình.

Theo điều tra dân số mới nhất thì độ tuổi kết hôn trung bình ở Việt Nam tăng liên tục qua từng năm.

Chẳng hạn ở Thành Thị :
2015: 26,1 (tuổi )
2016: 26,4
2017: 26,6
2018: 26,8

Ở Nông thôn :

2015: 24,3 ( tuổi )
2016: 24,5
2017: 24,6
2018: 24,8

Có lẻ đây là lý do kiến volume thị trường ngành cưới ngày một thu hẹp. Không chỉ riêng về ngành dịch vụ chụp ảnh cưới mà những dịch vụ liên quan đến nhà hàng tiệc cưới cũng thu hẹp chứ không phải chỉ vì yếu tố cạnh tranh cung-cầu.

4. CƠ CẤU DÂN SỐ

Nhìn các chỉ số ở các báo cáo điều tra dân số khác có thể thấy Việt Nam đang gìa hóa với tỷ lệ sinh nở ít, độ tuổi trung bình người Việt tăng đáng kể. Chẳng hạn độ tuổi trung bình người Việt năm 2017 là 31 ( tuổi ) thì đến 2020 dự tính là 33 tuổi.

Nguyên nhân dẫn đến già hóa dân số được cho là do các chương trình kế hoạch hóa gia đình của chính phủ từ cuối thập niên 70 đến thập niên 80, Và được thắt chặt hơn với Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4, Ban Chấp hành Trung ương khóa VII (NQTƯ 4) năm 1993 về Chính sách DS-KHHGĐ mỗi nhà chỉ nên có 1 đến 2 con. Sang thập niên 2000 các chương trình kế hoạch hóa gia đình của chính phủ vẫn được tiếp tục thúc đẩy đồng thời còn kết hợp vô số chương trình tuyên truyền sử dụng biện pháp an toàn nhằm tránh tình trạng nạo phá thai ở phụ nữ. Tỷ lệ phụ nữ sử dụng biện pháp an toàn gần đạt trên 90% dẫn đến việc dân số Việt Nam sẽ già đi nhanh chóng, nguy cơ giảm thiểu dân số ở độ tuổi lao động và kết hôn. Đa số studio chụp cưới hiện nay cho biết 2 năm nay đối tượng khách hàng chính đúng tầm tuổi từ 21 đến 27 tức sinh từ năm 1993 đến 1998 suy giảm rõ rệt.

Ngoài ra còn một chỉ số nữa đáng chú ý là tỷ lệ phần trăm dân thành thị cũng sẽ tăng từ 34.7% ( 2017) dự đoán lên 36,4 % năm 2020 và 39.1% năm 2025.

5. BỐI CẢNH ĐỊA LÝ TỪNG VÙNG

Cách đây vài năm một số studio khi đứng trước viễn cảnh thị trường ngày một cạnh tranh đã quyết định đổ về các thành phố nhỏ, tỉnh lẻ để né tránh cạnh tranh và đón một đối tượng khách hàng tiềm năng ở những địa phương đang phát triển. Với quy trình chuyên nghiệp và bài bản học được từ các thành phố lớn đem về quê thì quả thật đã đem lại hiệu quả. Đa số các studio và freelance đó chỉ mất thời gian rất ngắn để educated khách hàng, sau đó phát triển khá tốt.

Việc dịch chuyển về quê của các freelance và studio cũng làm số lượng khách hàng của các studio tên tuổi ở các thành phố lớn giảm đáng kể. Người ta không còn phải lên thành phố mà tại quê nhà cũng có các dịch vụ chuyên nghiệp và chất lượng không chênh lệch quá nhiều so với lên thành phố, thạm chí là cả cả tốt và thuận tiện hơn. Điều này thấy rõ ràng nhất ở các tỉnh phía Bắc, Bắc Trung Bộ và đồng bằng sông Cửu Long. Ví dụ như Vinh – Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Cần Thơ …. Các studio mạnh nhất cả tỉnh lâu nay đang đứng trước nguy cơ giảm đối tượng khách hàng vùng ven.

Song song đó Bow101 cũng chứng kiến nhiều chuyện bi xảy đến với các studio thành công ở các tỉnh thành vùng ven vì  chính sách phát triển xã hội không đồng đều của nhà nước. Ví dụ một studio đang ăn nên làm ra ở tỉnh thành của mình. Bỗng một ngày đẹp trời nhà nước mở một con đường cao tốc nối liền 2 thành phố lớn khác đi ngang qua thành phố của mình. Bỗng nhiên thành phố của mình trở thành một ốc đảo chả ai buồn ghé. Hoặc thậm chí lâu nay người dân muốn lên thành phố lớn mất 4-5 tiếng thì nay chỉ còn hơn 1 tiếng . Điều đó làm thị trường của mình ngày càng nhỏ lại. Đó là trường hợp của các cao tốc Hà Nội – Hải Phòng/Hạ Long biến một vaì thành phố khác như Uông Bí thành ốc đảo. Chợt nghĩ đến dân miền Tây lâu nay trách nhà nước bất công khi đầu tư cao tốc cho miền bắc quá quy mô hoành tráng còn miền Tây là vựa gaọ và nông nghiệp thuỷ hải sản của cả nước lại chả có gì thì liệu nếu có một cao tốc quy mô như ngoài Bắc đâm thẳng từ Sài gòn đến Hà Tiên hoặc vượt biển ra tới Phú Quốc thì liệu lúc đó có studio cưới ở các thành phố miền Tây khóc hay không ?

6. GIẢI PHÁP VÀ HƯỚNG ĐI NGÀNH ẢNH CƯỚI

Trước tình hình hiện nay nhiều freelance chuyên nghiệp và studio buộc chuyển hướng sang đẩy mạnh áo cưới, make up, ảnh phóng, phóng sự cưới, video, event sự kiện… Một số thay đổi cơ cấu nhân sự lấy công làm lời hoặc outsource nhiều khâu trong quy trình như chụp, hậu kỳ…Các kênh bán hàng liên kết như Wedding Planner, Váy cưới ngày càng cạnh tranh khốc liệt và chợ búa chả thua gì ngành ảnh cưới trước đây…Tuy nhiên đó là các bước giải pháp tình thế trước mắt với ngành ảnh cưới. Sự bão hòa sẽ luôn bám theo nhanh chóng vì những lý do Bow đã đưa ra ở trên. Mặc dù nhu cầu cưới đời nào cũng có, nhưng đây là ngành dịch vụ bán một lần chứ không hề có khách hàng quay lại như những ngành khác. Chính vậy sự bão hòa sẽ luôn bám theo kịp thời đến mọi ngóc ngách của ngành cưới nếu không có sự đột phá về mô hình kinh doanh.
Trong một status trước đây Bow có nói vui rằng:.

“ Xét về góc độ kinh doanh thì đây là một ngành không thể tăng trưởng. Bất cứ mô hình kinh doanh nào nếu mỗi năm không tăng trưởng được 10% thì đó là một mô hình thất bại. Ngành cưới là ngành không thể tăng trưởng 10% năm. Mà thậm chí là ngành sẽ ngày càng bị bão hoà, càng bị cạnh tranh, bị lỗi thời và tụt hậu. Nên các studio lớn mạnh có đủ tiềm lực có thể mở rộng thị trường sang khu vực khác hoặc các nước lân cận kém phát triển hơn. Họ cổ phần hoá để đầu tư sang nhiều lĩnh vực khác hơn như thời trang, bất động sản, F&B… Nói chung là khó vì volume thị trường không thể tăng.
– Đối với freelance thì tuổi nghề sẽ có giới hạn. Càng lớn tuổi thì cho dù chụp có đẹp hơn nhưng độ tuổi của khách hàng cưới vẫn dừng lại ở hai mấy. họ sẽ kiếm những người trẻ như họ, hiểu biết như họ, văn hoá ăn nói và lifestyle như họ chứ sẽ không kiếm mấy ông già chụp cho. Mấy ông già freelance sẽ phải đi …mở workshop hoặc mánh mung để sống. Hoặc kết hợp cả 2 🙂)) “

Status trên dù đúng nhưng cũng chỉ là cách nói vui và tổng quát lâu dài. Còn để đưa ra giải pháp hay hướng đi cụ thể thì quả là điều không dễ dàng vì nó tùy thuộc vào mô hình kinh doanh của từng người ở từng thị trường và phân khúc khác nhau.

– Khi Volume thị trường giảm do nhu cầu của khách hàng về cưới ngày một giảm thì bạn cần có phương pháp thoát khỏi tình trạng bão hòa. Để làm điều này bạn cần xác định lại Business Model của mình tức bạn đang bán cái gì ? Và bán cho ai ? Đối tượng khách hàng nào ? Bạn đang bán một cuốn album in ảnh trong đó tiền cost giấy in mực in bao nhiêu ? tiền công lao động nữa ngaỳ một ngày bao nhiêu ? và sẽ lời trên đó bao nhiêu ? hay bạn đang bán sự trảỉ nghiệm dịch vụ, một giá trị tư duy, một sản phẩm art-work ? Và quan trọng là bạn đang bán cho ai và nhu cầu của đối tượng đó thay đổi ra sao.

Chỉ khi xác định được bạn đang muốn bán cái gì thì sau đó bạn mới cần một business model canvas tổng thể về quy trình kênh bán hàng, kênh marketing …
Bạn cũng cần xác định và đẩy mạnh Core Value giá trị cốt lỏi thương hiệu đồng thời cần một Value Proposition Canvas để tìm hiểu đúng nhu cầu thị trường và đưa ra chính xác giải pháp Pain & Gain cho từng đối tượng khách hàng mục tiêu.

Để thoát khỏi bão hòa bạn cần phương pháp và chiến lược bài bản và rõ ràng chứ không còn ăn xổi ở thì hay chiêu trò cắp nhặt nào có thể giúp bạ tồn tại và phát triển được. Có thể đó là những chiến lược Innovation tái cơ cấu từng phần như tái cơ cấu sản phẩm, công năng, cảm xúc khách hàng, hệ thống quy trình, thương hiệu, kênh bán hàng, kênh marketing, sản phẩm, văn hóa doanh nghiệp …Hoặc có thể là Breakthrough Innovation kiểu đập đi xây lại với sản phẩm mới hoặc thương hiệu mới.

Bow không đưa ra giải pháp cụ thể mà chỉ cung cấp thông tin và số liệu cho các bạn không phải vì Bow giấu diếm, cũng chả phải Bow “thả thính” để bạn đến với các lớp học nhiếp ảnh định hướng và workshop nhiếp ảnh của Bow. Nhưng nguyên do của bão hòa phần lớn là do dân chụp cưới và kinh doanh ngành cưới xưa nay thích học chiêu trò, sao chép từ phóng cách đến quy trình dịch vụ của người khác một cách máy móc, thiếu sự sáng taọ đồng thời thiếu cả kiến thức nền tảng và bản chất của từng vấn đề nên mới dẫn đến bão hòa. Bow không muốn đưa ra một chiêu, hay một giải pháp chiêu trò theo kiểu bước một, bước hai nên làm cái này cái kia thay đổi cái nọ, vì mỗi đối tượng khách hàng khác nhau sẽ có phương pháp tiếp cận khác nhau. Và phương pháp phải do chính chủ người làm chủ research, phân tích số liệu, research công nghệ dịch vụ và đưa giải pháp phù hợp nhất cho chính đối tượng khách hàng mục tiêu của mình.

Nếu 5-7 năm trước nghề ảnh là một ngành nghề siêu lợi nhuận khi ai nhảy vào cũng có thể kiếm “tiền tươi” ngay mà không cần qúa nhiều bằng cấp hay kiến thức, thì giờ đây nó không hề dễ dàng như trước nữa. Người tham gia cuộc chơi hiện nay buộc phải có tư duy tỉnh táo, có kiến thức bài bản từ chuyên môn nhiếp ảnh đến quy chuẩn bài bản của ngành nhiếp ảnh thương mại commercial photography. Họ còn cần đến tư duy kinh doanh nền tảng chứ không còn chỉ học lóm chiêu trò và copy sao chép như trước được nữa. Đồng thời công nghệ thông tin phát triển chóng mặt đã làm thay đổi và chết đi nhiều hình thức kinh doanh truyền thống, nên việc am hiểu công nghệ để đón đầu công nghệ và ứng dụng công nghệ vào quy trình dịch vụ cũng như sản phẩm của mình là điều mà bất cứ ai làm kinh doanh hay dịch vụ thời nay cần phải có.