Độ sâu trường ảnh (DOF) là gì?
Độ sâu trường ảnh, hay còn được gọi là DOF (viết tắt của từ: Depth of field), được hiểu là vùng sắc nét nhất của khung hình và xuất hiện trong tiêu điểm. Với các vùng ngoài nét, các đối tượng xuất hiện xa vùng lấy nét hơn. Mỗi bức ảnh đều có một vùng lấy nét cụ thể.
Mỗi bức ảnh sẽ có vùng lấy nét của riêng chúng. Nếu vùng lấy nét nhỏ hơn, ảnh sẽ có độ sâu trường ảnh nông hơn. Và khi khu vực được lấy nét. Tiêu cự càng lớn thì độ sâu trường ảnh của ảnh càng lớn.
Khi chụp ảnh chân dung người ta thường điều chỉnh máy để có độ DOF nông, như vậy có thể chụp cận cảnh đối tượng chụp. Còn đối với những ảnh chụp phong cảnh rộng, bao la thì sử dụng DOF sâu sẽ phù hợp, tạo được độ sâu cho bức ảnh hơn.
Những yếu tố ảnh hưởng đến độ sâu trường ảnh (DOF)
Khẩu độ
Khẩu độ hay là Aperture là độ mở của ống kính cho phép ánh sáng đi qua và tiếp xúc với cảm biến của máy ảnh. Khẩu độ là yếu tố tác động nhiều nhất đến độ sâu trường ảnh.
Các loại ống kính thường đã được định sẵn các khẩu độ khác nhau để có thể kiểm soát lượng ánh sáng đi qua ống kính và bạn chỉ có thể điều chỉnh độ mở của ống kính ở các mức mà ống kính đã định sẵn này mà thôi.
Sử dụng khẩu độ (f-stop) của ống kính là cách dễ dàng và đơn giản nhất để bạn kiểm soát độ sâu trường ảnh trong khi bạn thiết lập các thông số cho bức ảnh của bạn.
Khẩu độ càng lớn thì khoảng DOF sẽ càng ít và ngược lại. Ví dụ bạn chụp ở khẩu độ f/2.8 thì DOF sẽ ít hơn (cạn hơn, mỏng hơn) so với chụp ở khẩu độ f/22 nếu chụp cùng một chủ đề, cùng một khoảng cách chụp và cùng điều kiện ánh sáng.
Thông thường để dễ hiểu chúng ta cần ghi nhớ mẹo đơn giản như sau: Khẩu độ lớn = số F nhỏ = DOF mỏng; Khẩu độ nhỏ = số F lớn = DOF sâu.
Nếu muốn xóa nhòe hậu cảnh bạn có thể chụp ở những khẩu độ như f/2.8, f/4 hoặc f/5.6. Nếu muốn độ nét được rộng bao hết được bức ảnh thì bạn nên lựa chọn chụp ở khẩu độ f/16 hoặc f/22. Quan trọng nhất là bạn cần luyện tập thường xuyên ở nhiều khẩu độ chụp khác nhau cho cùng 1 chủ đề để việc quan sát được sự khác biệt của hình ảnh.
Khoảng cách từ chủ thể chụp đến hậu cảnh phía sau
Khoảng cách từ chủ thể tới hậu cảnh là yếu tố cần được nhắc tới khi nói về DOF. Chủ thể càng xa nền sau thì càng dễ xóa phông, hay nói cách khác, DOF sẽ càng nông.
Chẳng hạn khi bạn chụp 2 tấm ảnh với cùng góc chụp, cùng thông số, với tấm thứ nhất cho mẫu cách nền 5m, tấm thứ 2 cách nền 3m thì với tấm thứ 2 sẽ có phông nền sắc nét hơn so với tấm đầu tiên kia.
Tiêu cự ống kính
Một yếu tố khác để có thể xác định DOF chính là độ dài tiêu cự. Nếu máy ảnh của bạn có ống kính zoom hoặc hai ống kính với độ dài tiêu cự khác nhau, bạn có thể tự kiểm tra.
Kết quả sau khi thực hiện sẽ là tiêu cự càng dài thì DOF sẽ càng nông. Và tất nhiên, ngược lại, tiêu cự càng rộng thì DOF càng sâu.
Chẳng hạn như nếu bạn chụp một thứ gì đó với một ống kính 50mm ở f/2.8 và sau đó chụp cùng một điều với ống kính 200mm ở f/2.8 thì sự khác biệt về độ sâu của trường sẽ rất ấn tượng. Với tiêu cự 200mm thì DOF sẽ rất nông.
Kích thước cảm biến
Cảm biến cũng là một trong những yếu tố tác động đến độ sâu trường ảnh (DOF). Ví dụ như việc bạn chụp ảnh bằng 1 chiếc máy ảnh du lịch và sau đó xóa phông của ảnh chụp thì là điều hết sức khó khăn có thể nói là không thể.
Nguyên nhân là bởi vì độ cảm biến của các máy ảnh du lịch quá là nhỏ. Còn đối với những chiếc máy ảnh có độ cảm biến lớn hơn thì chắc chắn là bạn sẽ thấy được độ sâu của trường ảnh sẽ nông hơn. Kết luận lại, nếu cảm biến của bạn có kích thước lớn thì khả năng cho phép bạn xóa phông một cách dễ dàng hơn rất nhiều.
Khoảng cách từ máy ảnh đến chủ thể
Bạn càng đứng gần với chủ đề của mình, thì DOF sẽ càng nông. Nếu bạn ở cách chủ thể tầm 2 mét, chụp ở khẩu f/2.8 với ống kính 50mm, thì DOF của bạn sẽ là 10cm. Với cùng một ống kính và khẩu độ nhưng ở khoảng cách 10 mét so với chủ thể, DOF lúc này sẽ là 100cm.
Nếu bạn không có ống kính khẩu độ lơn, một chiếc máy ảnh cảm biến lớn tối ưu cho việc xóa phông thì hãy đứng thật gần đối tượng được chụp.
Cách kiểm soát độ sâu trường ảnh
Độ sâu trường ảnh để diễn tả vùng nét của hình ảnh và được dùng để làm mờ hậu cảnh. Tất cả điều đó phụ thuộc vào độ mở của ống kính và khoảng lấy nét. Khi độ mở càng lớn và khoảng lấy nét càng gần ống kính, ảnh nét càng ngắn và nông. Khi đó những vật gần ống kính sẽ rõ nét khi chụp, còn những vật ở xa sẽ bị mờ.
Mặt khác, khi ảnh nét nông đến mức độ khoảng cách từ điểm nét gần nhất và xa nhất chỉ còn vài mm thì rất hay bị mờ ảnh. Nguyên nhân là do sự thay đổi vị trí giữa máy ảnh và chủ thể dù chỉ là thay đổi nhỏ nhất.
Lúc này bạn cần phải mở khẩu độ lớn để tránh nhòe do rung lắc. Vậy nên để có thể kiểm soát tốt độ nét thì bạn cần chú ý tăng khoảng cách lấy nét lên và giảm bớt độ mở khẩu độ xuống.
Nếu bạn là người mới làm quen với máy ảnh và không biết cách cài đặt độ sâu trường ảnh hợp lý thì vẫn sẽ có cách giải quyết cho bạn. Hầu hết tất cả các máy ảnh hiện nay đều được tích hợp sẵn các chế độ chụp cho bạn.
Để chụp ảnh DOF phẳng, hãy nhấp vào biểu tượng hình cái đầu ở trên Menu, đây là chế độ chụp chân dung xóa phông. Và để chụp ảnh DOF sâu, hãy chọn biểu tượng ngọn núi, đây là chế độ phong cảnh.
Nếu bạn đang sử dụng máy ảnh DSLR ngoài các tính năng trên, bạn còn có thể kiểm soát độ sâu trường ảnh bằng cách thay đổi cài đặt sang chế độ ưu tiên khẩu độ. Tiếp đó là các thông số khác như tốc độ cửa trập và độ nhạy ISO được bù tự động, cho phép có được bức ảnh chính xác như bạn muốn.
Nhìn chung, việc kiểm soát độ sâu trường ảnh đúng cách sẽ giúp bạn có được những bức ảnh hoàn hảo nhất. Bởi sau đó bạn có thể điều chỉnh các vùng lấy nét hoặc làm mờ hậu cảnh theo ý muốn để truyền tải nội dung của bức ảnh một cách phù hợp, rõ ràng nhất.