Nhiếp ảnh nghệ thuật gần đây không còn quá xa lạ với mọi người. Với trường phái nhiếp ảnh nghệ thuật, các nhiếp ảnh gia luôn biết cách để sáng tạo góc chụp, biến những hình ảnh thông thường thành những tác phẩm đậm chất nghệ thuật.
Nhiếp ảnh nghệ thuật không chỉ đơn thuần là việc bấm máy mà còn là quá trình sáng tạo, đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật và cảm xúc. Một trong những yếu tố quan trọng giúp bức ảnh trở nên ấn tượng chính là bố cục. Bố cục không chỉ quyết định cách sắp xếp chủ thể trong khung hình mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến cách người xem cảm nhận tác phẩm. Dù là nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp hay người yêu thích chụp ảnh, việc hiểu và áp dụng các nguyên tắc bố cục sẽ giúp bạn tạo ra những bức ảnh có chiều sâu, cân đối và cuốn hút hơn.
Trong nhiếp ảnh nghệ thuật, có nhiều quy tắc bố cục phổ biến như quy tắc một phần ba, đối xứng, đường dẫn hướng hay không gian âm, mỗi quy tắc mang đến một hiệu ứng thị giác khác nhau. Một số bố cục giúp bức ảnh trở nên chặt chẽ, tạo sự tập trung vào chủ thể, trong khi một số khác lại mang đến cảm giác rộng mở và sáng tạo. Tuy nhiên, nhiếp ảnh không có giới hạn cố định, và việc hiểu rõ những nguyên tắc này sẽ giúp bạn linh hoạt phá vỡ chúng khi cần, tạo nên những bức ảnh có phong cách riêng biệt.
Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu những lưu ý quan trọng về bố cục trong nhiếp ảnh nghệ thuật, giúp bạn nắm bắt các nguyên tắc cơ bản và biết cách đặt máy ảnh, sắp xếp chủ thể để có được bức ảnh giàu cảm xúc và ấn tượng.
Nhiếp ảnh nghệ thuật là gì?
Nhiếp ảnh nghệ thuật có thể được phân loại dưới cái tên “mỹ thuật”, có thể được định nghĩa là nghệ thuật thị giác được đánh giá cao về nội dung giàu trí tưởng tượng, thẩm mỹ hoặc trí tuệ của nó. Tuy nhiên, nhiếp ảnh mỹ thuật có thể được chia thành hai loại.
Thứ nhất, với tư cách là một công cụ dành cho các nhiếp ảnh gia thương mại tạo tác phẩm cá nhân, công cụ này cho phép họ tự do sáng tạo mà không cần tham khảo bản tóm tắt sáng tạo do người khác viết.
Thứ hai, nó có thể được xem như một phương tiện mỹ thuật, trong đó tác phẩm được tạo ra mà không cần đầu vào của khách hàng, được tạo ra để người mua nghệ thuật mua và sưu tập sau đó. Bất kể nhiếp ảnh gia theo đuổi phương pháp nào, họ phải sẵn sàng đi sâu vào cảm xúc của chính mình – cả tích cực và tiêu cực trong quá trình sáng tạo nghệ thuật.
Giống như nhiều hình thức nhiếp ảnh, nhiếp ảnh mỹ thuật có các yếu tố thể hiện bản thân, trong đó nhiếp ảnh gia có cơ hội gửi thông điệp đến thế giới thông qua tác phẩm của họ. Không có sự ràng buộc nào đối với nhiếp ảnh gia bởi một khách hàng thương mại, nhiếp ảnh gia có thể tự do lựa chọn những gì được chụp và câu chuyện được kể bởi những hình ảnh đó.
Nhiếp ảnh nghệ thuật (Fine Art Photography) là một trường phái nhiếp ảnh không chỉ ghi lại hình ảnh mà còn truyền tải cảm xúc, ý tưởng và quan điểm cá nhân của nhiếp ảnh gia.
Trong nhiếp ảnh nghệ thuật, bố cục, ánh sáng, màu sắc và cách sắp xếp chủ thể đều đóng vai trò quan trọng. Nhiếp ảnh gia có thể sử dụng các kỹ thuật khác nhau như chụp đơn sắc (black & white), phơi sáng dài (long exposure), hoặc thậm chí chỉnh sửa hậu kỳ để tạo ra những bức ảnh có tính trừu tượng, siêu thực hoặc mang tính biểu tượng cao. Chủ đề trong nhiếp ảnh nghệ thuật rất đa dạng, có thể là chân dung, phong cảnh, tĩnh vật hoặc những hình ảnh mang tính sắp đặt để gợi lên cảm xúc mạnh mẽ.
Điều quan trọng nhất trong nhiếp ảnh nghệ thuật không phải là thiết bị hay kỹ thuật, mà là khả năng kể chuyện qua hình ảnh. Một bức ảnh nghệ thuật thành công không chỉ đẹp về mặt thị giác mà còn khơi gợi suy nghĩ, cảm nhận sâu sắc từ người xem, khiến họ dừng lại, chiêm nghiệm và kết nối với tác phẩm theo cách riêng của họ.
Những bố cục nhiếp ảnh nghệ thuật giúp bức ảnh đẹp hơn
Bố cục Quy tắc một phần ba (Rule of Thirds)
Quy tắc một phần ba là một trong những bố cục phổ biến nhất trong nhiếp ảnh nghệ thuật, giúp tạo sự cân bằng và thu hút ánh nhìn. Để áp dụng, hãy tưởng tượng khung hình được chia thành 9 phần bằng nhau bằng hai đường dọc và hai đường ngang. Đặt chủ thể chính tại một trong bốn điểm giao của các đường này thay vì chính giữa khung hình.
Ví dụ, khi chụp một bức chân dung nghệ thuật, bạn có thể đặt khuôn mặt của mẫu tại một trong những điểm giao để tạo cảm giác tự nhiên và sống động hơn. Máy ảnh nên được đặt ở góc ngang hoặc hơi nghiêng để tạo chiều sâu cho bức ảnh, và có thể sử dụng ống kính tiêu cự từ 35mm đến 85mm để giữ được sự tự nhiên mà vẫn đảm bảo hậu cảnh không bị lấn át chủ thể.
Bố cục Đối xứng & Phản chiếu (Symmetry & Reflection)
Đối xứng tạo nên cảm giác hài hòa và hoàn mỹ, đặc biệt khi kết hợp với hiệu ứng phản chiếu từ nước, kính hoặc các bề mặt bóng. Khi chụp ảnh với bố cục này, hãy đảm bảo đường trung tâm của sự đối xứng nằm chính giữa khung hình.
Ví dụ, khi chụp một công trình kiến trúc với mặt nước phản chiếu, máy ảnh nên được đặt ở độ cao ngang tầm phản chiếu để tạo hiệu ứng gương hoàn hảo. Nếu chụp chân dung theo phong cách đối xứng, bạn có thể thử sử dụng gương hoặc tạo bố cục hai người đối diện nhau. Một ống kính góc rộng (24mm–35mm) sẽ giúp nắm bắt trọn vẹn cảnh vật mà không làm mất đi tính đối xứng.
Bố cục Đường dẫn hướng (Leading Lines)
Các đường dẫn hướng tự nhiên như con đường, hàng cây, lan can, hoặc tia sáng có thể giúp hướng ánh nhìn của người xem vào chủ thể chính. Điều này giúp tạo chiều sâu và cảm giác chuyển động trong ảnh.
Khi áp dụng bố cục này, bạn nên đặt máy ảnh thấp hơn hoặc cao hơn tầm mắt để tận dụng tối đa hiệu ứng của đường dẫn.
Ví dụ, nếu chụp trên một con đường có hàng cây song song, hãy đặt máy ảnh ở góc thấp để tạo sự mạnh mẽ và dẫn mắt vào trung tâm. Đối với ảnh chân dung nghệ thuật, bạn có thể hướng mẫu đứng ở điểm cuối của đường dẫn để tạo cảm giác kết nối thị giác. Ống kính từ 24mm đến 50mm sẽ giúp tối ưu hóa hiệu ứng này.
Bố cục Khuôn trong khuôn (Frame Within a Frame)
Sử dụng các yếu tố xung quanh để tạo khung tự nhiên giúp bức ảnh trở nên ấn tượng và có chiều sâu hơn. Khuôn này có thể là cửa sổ, cành cây, vòng tay, hoặc thậm chí bóng tối bao quanh chủ thể. Khi chụp theo bố cục này, máy ảnh nên được đặt ở vị trí sao cho khung bao quanh chủ thể không quá lấn át nhưng vẫn tạo điểm nhấn.
Ví dụ, nếu chụp một bức chân dung qua khung cửa sổ, hãy để chủ thể ở trung tâm của khung, nhưng đảm bảo một phần ánh sáng chiếu vào để làm nổi bật khuôn mặt. Sử dụng ống kính tiêu cự từ 50mm trở lên sẽ giúp làm mờ phần khung xung quanh, giúp chủ thể trở nên nổi bật hơn.
Bố cục Không gian âm (Negative Space)
Không gian âm là phần trống xung quanh chủ thể, giúp tạo cảm giác tối giản, tinh tế và nghệ thuật. Trong bố cục này, chủ thể thường chiếm một phần nhỏ của khung hình, trong khi phần lớn không gian còn lại để trống hoặc có nền đơn giản. Ví dụ, khi chụp một người đứng đơn độc giữa một bãi biển rộng lớn, máy ảnh nên được đặt xa hơn và ở góc ngang tầm mắt để tạo sự cân bằng. Một ống kính tiêu cự dài (85mm–135mm) có thể giúp làm nổi bật chủ thể mà vẫn giữ được khoảng không gian rộng rãi xung quanh.
