Trên thực tế, ống kính không thể giữ cho tất cả mọi thứ – từ những gì ngay trước mặt bạn cho đến những thứ ở phía chân trời – đều cùng lúc được sắc nét ở mức chấp nhận được. Bạn có thể lấy nét vào một đối tượng ở gần và phải chấp nhận rủi ro của việc hậu cảnh sẽ bị mờ. Hoặc bạn có thể lấy nét vào một vật nào đó ở rất xa và có nguy cơ làm mờ các yếu tố ở tiền cảnh.

Do đó, khoảng lấy nét là yếu tố cực kỳ quan trọng quyết định độ sắc nét và chiều sâu cho bức ảnh. Trong quá trình chụp ảnh, thường sẽ có những khu vực phía trước và sau điểm lấy nét bị mờ nhòe hơn so với chủ thể chính. Vì vậy, việc tìm hiểu về cách xác định khoảng lấy nét cho ống kính máy ảnh không chỉ giúp bạn chủ động kiểm soát hình ảnh mà còn nâng cao kỹ năng nhiếp ảnh tổng thể.

Đó được gọi là khoảng cách siêu tiêu cự (Hyperfocal Distance) trong nhiếp ảnh là khoảng cách từ máy ảnh đến điểm bạn đang lấy nét mà khi bạn lấy nét vào điểm đó. Tức là tất cả các vật thể từ một nửa khoảng cách siêu tiêu cự trở về phía sau sẽ được coi là sắc nét ở mức chấp nhận được trong ảnh. Khoảng cách siêu tiêu cự là một yếu tố quan trọng để tạo ra độ sâu trường ảnh trong nhiếp ảnh và đảm bảo rằng cảnh vật từ gần đến xa đều rõ ràng và sắc nét.

Những yếu tố nào giúp xác định khoảng lấy nét khi chụp ảnh?

Để xác định chính xác khoảng lấy nét, bạn cần hiểu ba yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến nó:

1. Khẩu độ: Khẩu độ càng nhỏ (số f càng lớn) thì khoảng lấy nét càng rộng. Khẩu độ nhỏ giúp cả tiền cảnh và hậu cảnh đều sắc nét, phù hợp khi chụp phong cảnh. Ví dụ, chụp ở f/11 hay f/16 sẽ giúp khung hình từ gần đến xa đều rõ ràng. Ngược lại, khi chụp ở f/1.4 hoặc f/2.8, khoảng lấy nét sẽ hẹp, chỉ một phần chủ thể chính sắc nét, hậu cảnh được xóa mờ mềm mại, lý tưởng cho ảnh chân dung.

2. Độ dài tiêu cự: Độ dài tiêu cự cũng ảnh hưởng khác nhiều đến độ sắc nét của hình ảnh. Tiêu cự ống kính càng ngắn có khoảng cách siêu nét sẽ gần hơn, yếu tố hậu cảnh đằng sau cũng được làm rõ nét. Thông thường, ống kính góc rộng với tiêu cự 24mm sẽ cho độ sắc nét tốt, trong khi đó ống kính tiêu cực dài hơn ở 70mm sẽ chỉ lấy nét được đối tượng chính và hậu cảnh sẽ bị làm mờ.

3. Kích thước cảm biến: Cảm biến máy ảnh càng lớn thì khả năng kiểm soát khoảng lấy nét càng tốt. Máy ảnh full-frame cho phép bạn đạt khoảng lấy nét gần hơn mà vẫn đảm bảo chi tiết sắc nét, trong khi cảm biến nhỏ hơn như APS-C hay Micro Four Thirds sẽ có khoảng lấy nét hẹp hơn với cùng một thông số chụp.

Các cách xác định khoảng lấy nét sắc nét cho ống kính

Hiện nay có hai cách phổ biến để xác định khoảng lấy nét cho ống kính:

Sử dụng ứng dụng hỗ trợ: Có nhiều app miễn phí trên điện thoại thông minh giúp tính toán khoảng lấy nét chính xác dựa trên tiêu cự, khẩu độ và loại cảm biến. Trước khi chụp, bạn chỉ cần nhập các thông số cần thiết, app sẽ tính toán và đưa ra khoảng cách lấy nét tối ưu.

Xác định lấy nét bằng cách tra cứu khoảng cách siêu nét

Hiện nay trên các nền tảng mạng xã hội đều có công khai các bảng đo tiêu cự để chúng ta tham khảo. Những bảng tra cứu này rất tiện lợi, có thể dễ dàng mang theo và xác định được khoảng cách đứng chụp ưng ý cho mẫu hay chụp các cảnh trong nhà một cách dễ dàng.

Tùy thuộc vào máy ảnh bạn đang sử dụng, bạn có thể lựa chọn 1 trong 3 bảng tra cứu sau để xác định khoảng cách lấy nét cho ống kính của mình.

Lưu ý, để sử dụng bạn cần xác định độ dài tiêu cự ứng với khẩu độ ống kính bạn đang sử dụng, các số tương ứng sẽ là khoảng cách siêu nét. 

Quy tắc tìm được điểm Sweet Spot

Đến hiện nay vẫn không có bất kỳ quy tắc lấy nét chuẩn 100% tất cả đều dựa trên kỹ năng và kinh nghiệm để phán đoán và thực tập thực tế.

Thiết lập máy ảnh lấy nét bằng tay

Bật chế độ lấy nét bằng tay trên ống kính để bắt đầu thực hiện lấy nét. Xoay vòng điều chỉnh tiêu cự đến khoảng cách thích hợp, thông thường nên chọn đối tượng nằm trong khoảng cách 5 – 6m là hợp lý nhất.

Chế độ lấy nét tự động

Trong các máy ảnh hiện nay có rất nhiều loại có thể bắt nét tự động. Với cách lấy nét này bạn chỉ cần bật chế độ lấy nét tự động lên, điều chỉnh khoảng cách phù hợp để thiết bị tự bắt nét được.

Hệ thống lấy nét chủ động

Lấy nét tự động hoạt động theo nguyên lý đợi ánh sáng từ nhiều đối tượng đến cảm biến máy ảnh, sau đố để máy phân tích độ nét của từng đối tượng. Do đó, các loại máy ảnh lấy nét chủ động thường được trang bị thêm đèn trợ sáng, đèn flash. 

Hệ thống lấy nét chủ động gồm 2 loại:

• Lấy nét theo pha: Đây là loại lấy nét nhanh chóng tuy nhiên độ chính xác không được cao lắm và cần yếu tố đủ ánh sáng mới có thẻ hoạt động.
• Hệ thống lấy nét tương phản: Tốc độ lấy nét của hệ thống này khá chậm, nhưng độ chính xác lấy nét của từng vật trong bức ảnh rất cao, lấy nét không giới hạn.

Lấy nét trong khoảng 1/3

Quy tắc lấy nét này thường gặp nhất khi chụp ảnh phong cảnh, lấy nét các chủ thẻ chính phía trước nằm trong khoảng 1/3 của khung ảnh. Bởi vì thường thì nhiều máy có khả năng lấy nét gần, do đó một số đối tượng ở xa không thể hiện được đô sắc nét. Để lấy nét rộng hơn, nhiều hơn 1/3 bức ảnh thì có thể điều hỉnh, thay đổi ống kinh để có những bức hình ưng ý hơn.

Lấy nét đối tượng chính

Lấy nét đối tượng chính thường gặp nhiều nhất trong chup ảnh chân dung. Đối tượng chính trong bức ảnh được lấy nét và tất cả cảnh vật xung quanh đều thay đổi.

Kết luận

Việc hiểu rõ và biết cách xác định khoảng lấy nét là kỹ năng nền tảng mà bất kỳ nhiếp ảnh gia nào cũng cần nắm vững. Khoảng lấy nét quyết định độ sắc nét tổng thể, chiều sâu hình ảnh và cảm xúc thị giác mà bức ảnh truyền tải. Dù sử dụng ứng dụng, bảng tra cứu hay kinh nghiệm thực tế, điều quan trọng là bạn cần thực hành thường xuyên để cảm nhận rõ ràng sự khác biệt giữa một bức ảnh bình thường và một bức ảnh đạt độ sắc nét tối ưu.